برنج های ایرانی را بهتر بشناسیم!
برنج شیرودی حاصل بررسی های علمی پژوهشگران در جهت تولید انواع پرمحصول همراه با حفظ کیفیت و مرغوبیت است.
هدف از تولید این نوع گونه محصولات استفاده بهینه از زمین‌های کشاورزی، تولید غذای بیشتر در راستای افزایش جمعیت کره زمین و تامین امنیت غذایی آنهاست.
نتیجه اصلاح ژنتیکی برنج‌های محلی نوع خزر و طارم دیلمانی، که جزو گونه های مرغوب و با کیفیت می‌باشند، تولید برنج های شیرودی بود.
اهمیت اینگونه محصولات در افزایش بهره‌وری زمین‌های کشاورزی و برداشت بیشتر محصولات غذایی است.
این نوع برنج، محصول استان مازندران بوده و کشاورزان آمل، چالوس و تنکابن بیشتر از سایر مناطق به کشت آن روی آوردند. نام دیگر این برنج، استخوانی شیرودی است.
چرا باید در بین برنج ها شیرودی را انتخاب کنیم؟
در میان محصولات اصلاح نژاد شده و پرمحصول، شیرودی ویژگی‌هایی دارد که آن را از سایر رقبا متمایز می‌کند.
دانه‌های این برنج، کشیده و بلند هستند و در مقابل آفات و بیماری‌های رایج در مزارع مقاومت خوبی دارند به همین دلیل نیازی به سم‌پاشی در دوران کشت نداشته و در نتیجه محصولی سالم‌تر بدست مصرف کنندگان خواهد رسید.
همانگونه که اشاره شد میزان حساسیت برنج شیرودی نسبت به آفت کرم ساقه خوار، بیماری بلاست و پوسیدگی ساقه کم بوده اما در خصوص کرم برگ‌خوار تا حدودی احتمال درگیر شدن به آن به وجود دارد.
زودرس بودن و تعداد زیاد دانه‌ها در یک خوشه از دیگر برتری‌های برنج شیرودی است. نکته قابل توجه در خصوص این محصول این است که با گذشت زمان خوش عطر و خوش طعم‌تر شده و به کیفیت و مرغوبیت آن افزوده می‌شود.
ویژگی‌های ظاهری و کیفی برنج شیرودی
برنج پرمحصول شیرودی تا حدودی از لحاظ ویژگی‌های ظاهری و کیفی به برنج هاشمی و برنج طارم شباهت دارد. اما همانند سایر محصولات اصلاح نژاد شده از لحاظ عطر و طعم قابل مقایسه با گونه‌های برنج محلی و مرغوب نیست.
استفاده از این نوع برنج و به طور کلی برنج‌های پرمحصول در غذاهایی که اساس آنها برنج است چندان مرسوم نیست.
شناسایی این نوع برنج، از نوع طارم و هاشمی کار چندان دشواری نیست چرا که عطر زیاد آنها به‌راحتی قابل قیاس با برنج شیرودی است.
اما متاسفانه برخی از سودجویان با مخلوط کردن این دو نوع محصول با هم امکان تشخیص آن توسط مصرف کننده را تقریبا غیرممکن نموده‌اند. رنگ شلتوک برنج شیرودی کاهی و رنگ دانه های آن سفید رنگ و تا حدودی کدر است.
کشت برنج شیرودی
آماده سازی بذر برنج در اواخر فروردین تا اردیبهشت بوده و زمان نشاکاری آن از نیمه دوم اردیبهشت آغاز می‌گردد.
برنج شیرودی انتخابی به صرفه
قیمت پایین برنج‌های پرمحصول به دلیل کم بودن عطر و طعم آنهاست، اما باید در نظر گرفت در زمان انتخاب برنج، نکات دیگری هم اهمیت دارد.
به عنوان مثال قیمت پایین‌تر این محصول در بازار می‌تواند برای مصرف کنندگان ایرانی گزینه مناسبی باشد تا برای مراسم‌های بزرگ مانند اعیاد و مراسم‌های مذهبی و پخت غذاهای نذری مانند شله زرده، در حجم‌های بالا، از آن استفاده نمایند.
به‌ویژه آنکه از لحاظ ویژگی‌های ظاهری برنج شیرودی برنجی ممتاز محسوب می‌شود و دانه‌های این برنج پس از پخت به شکل قابل توجهی قد می‌کشند.
برنج فجر، برنج پر محصول
یکی از انواع برنج های پرمحصول که دارای ویژگی های کیفی مناسبی نیز می‌باشد، برنج فجر است. این محصول در واقع یک نوع برنج اصلاح نژاد شده می‌باشد که حاصل پژوهش‌های محققین و ایجاد تغییرات ژنتیکی بر روی برنج‌های با کیفیت ایرانی بوده و در راستای بهره‌وری بیشتر نسبت به برنج محلی تولید شده است.
برنج فجر بیشتر در استان گیلان تولید می‌شود اما کشاورزان مازندران به ویژه شهرستان آمل و فریدونکنار نیز تا حدودی نسبت به تولید آن مشغول هستند.
برنج فجر، عطردار یا بدون عطر؟
عطر برنج یکی از ویژگی‌هایی است که نمی توان از کنار آن به سادگی عبور کرد. به طور کلی انواع پر محصول برنج دارای عطر و طعم برنج‌های محلی نیستند.
در ابتدای تولید برنج های فجر، این نوع برنج نیز علیرغم ویژگی پرمحصول بودن، عطردار نبود و این نقطه ضعف باعث شده بود که از سوی مصرف کنندگان با استقبال زیادی مواجه نگردد.
مطالعات و پژوهش‌های انجام شده، در نهایت تا حدودی این مشکل را مرتفع نمود. به گونه‌ای که در حال حاضر، این برنج پس از گذشتن از زمان برداشت، اندکی عطر و طعم می گیرد و عطری شبیه بهبرنج خوش‌عطر طارم از آن استشمام می گردد.
ویژگی‌های ظاهری برنج فجر
طول دانه‌های این نوع برنج متوسط و تا حدودی ریز هستند و پس از پخت اندکی قد بلند‌تر می‌شوند. ظاهر خنجر مانند این برنج تا حدودی آن را از سایر انواع برنج متمایز می‌نماید.
شلتوک برنج به رنگ زرد روشن بوده و دانه های آن سفید رنگ و اندکی کدر هستند.
نکات کلیدی در خصوص کشت این برنج
در ابتدای فصل بهار و در نیمه فروردین ماه، بذرپاشی جهت کشت برنج فجر آغاز و نشاکاری در دهه سوم اردیبهشت ماه انجام می‌شود. از نکات مثبت این گونه می‌توان به زودرس بودن آن اشاره نمود.
در طول دوره کشت آفاتی مانند کرم ساقه‌خوار و برگ‌خوار برنج، می توانند مشکلاتی را ایجاد کنند که پایش مداوم و کنترل دقیق می‌تواند از این مشکل جلوگیری نماید.
یکی دیگر از بیماری‌هایی که برنج فجر را درگیر می‌کند سوختگی غلاف است. برنج فجر نسبت به خوابیدگی یا ورس مقاوم بوده و برای برداشت با سیستم‌های مکانیزه نیز مناسب است.
بازار مصرف برنج پرمحصول فجر
برنج‌های پرمحصول معمولا از لحاظ کیفیت قابل مقایسه با انواع محلی و مرغوب نیستند و عطر و طعم اندک آنها سبب قیمت پایین‌تر این نوع برنج در بازار مصرف شده است.
اما برنج های فجر از لحاظ کیفیت پخت، مقدار آمیلوز، درجه حرارت ژلاتینه شدن، غلظت ژل و همچنین شکل ظاهری نسبت به سایر گونه‌های پرمحصول مطلوب‌تر بوده، ولی به طور کلی مصرف کنندگان ایرانی ترجیح می‌دهند.
از این نوع برنج در غذاهایی که اساس آنها برنج باشد، به ویژه پخت پلو استفاده نکنند و این محصول را مناسب غذایی می‌دانند که برنج پایه و اساس اصلی آن نیست.
قیمت برنج فجر
قیمت پایین‌تر این نوع برنج نسبت به رقبا و شباهت ظاهری آن به برنج‌های مرغوب و برنج‌های محلی باعث ایجاد مشکلاتی برای مصرف کنندگان برنج شده است زیرا برخی از تاجران از این شرایط به نفع خود سود برده و برنج فجر را به جای برنج‌های مرغوب و با قیمت های بالاتر می فروشند.
برنج ندا،
پرمحصول و بازارپسند
برنج ندا برنجی پرمحصول و نسبتا مرغوب در میان انواع گوناگون برنج شمال است که اغلب در استان مازندران کشت می شود. نام دیگر این برنج مرغوب، برنج شمشیری است .
که محصول مطالعات پژوهشگران علم ژنتیک و ترکیب ۳ رقم برنج آمل ۳، حسن سرایی و سنگی طارم است که سبب شده تا حدودی ویژگی ها و برتری های این ۳ رقم برنج را همزمان داشته باشد.
برنج ندا از لحاظ ویژگی های ظاهری شباهت زیادی به برنج طارم دارد، به گونه ای که برخی از کشاورزان شمال کشور آن را برنج طارم ندا می نامند.
– اهمیت و جایگاه برنج ندا در میان شالیکاران
کاشت این نوع برنج به دلیل بازار پسندی و محصول دهی مناسب در مدت زمان کم (بین هفت تا ده روز)، مورد توجه شالیکاران شمال کشورمان واقع شده است.
بر اساس گزارش های موجود میزان برداشت برنج ندا حدود ۸ تن در هکتار بوده است و با توجه به محدودیت سطح زیر کشت، تغییر کاربری اراضی، کمبود منابع آبی کشور و توسعه مکانیزاسیون در عملیات نشاکاری و برداشت، نظر کشاورزان را جلب نموده و به عنوان گزینه مناسبی برای تولید برنج شمال مطرح گردد.
به طور کلی شناسایی و کشت گونه های پرمحصول مانند برنج های ندا می تواند سبب کاهش نیاز به واردات برنج از خارج از کشور شود.
– وضعیت بیماری و آفات در کشت برنج ندا
آنچه که برنج های ندا را در زمره ارقام مورد توجه شالیکاران قرار داده است، علاوه بر ویژگی محصول دهی بالا، مقاومت در برابر آفات است. آفاتی مانند کرم ساقه خوار و هم چنین مقاومت به بیماری بلاست که از بیماری های رایج در میان انواع مختلف برنج است.
این امر سبب شده استفاده از سموم ضد آفات در مزارع تولید برنج ندا کاهش یافته که در نتیجه محصول تولیدی برنجی سالم و عاری از اثرات جانبی سموم باشد.
ضمن اینکه این نوع برنج دارای مقاومت نسبی در برابر بیماری شیت بلایت نیز می باشد.
– برنج ندا، ویژگی های ظاهری و غذایی
طول دانه های ندا پیش از پخت کوتاه به نظر می رسند اما پس از پخت برنج، طول آن ها به شکل قابل ملاحظه ای افزایش پیدا می کنند.
از دیگر ویژگی هایی که برای برنج ندا می توان نام برد، خاصیت ماندگاری خوب بعد از پخت و رنگ شفاف و شیشه ای بودن دانه های آن است.
برنج ندا، نقاط ضعف
از آنجایی که کیفیت پخت و خوراک برنج برای مصرف کنندگان ایرانی اهمیت بسزایی دارد، برنج ندا بیشتر در غذاهایی مورد استفاده قرار می گیرد که برنج پایه اصلی آن نبوده و به عنوان مکمل استفاده می شود.
در واقع علی رغم شکل ظاهری مناسب نمی توان این برنج را به عنوان یک برنج خوش عطر و یا برنجی خوش طعم معرفی نمود زیرا داری عطر و طعم اندکی نسبت به سایر رقبای خود می باشد.
مصرف کنندگان ایرانی، برنج هایی با آمیلوز، درجه حرارت ژلاتینی شدن و غلظت ژل متوسط را می پسندند در حالیکه ندا علیرغم داشتن درجه ژلاتینی شدن متوسط دارای غلظت ژل کمی می باشد.
در پایان، با توجه به موضع گیری های موجود نسبت به مواد غذایی تراریخته قیمت برنج ندا اندکی نسبت به گونه های برنج محلی کمتر است که قیمت نسبتا مناسب آن موجب شده تا حدود زیادی به عنوان یک برنج بازارپسند مطرح گردد.
برنج هاشمی، محصولی خوش‌پخت و خوش‌عطر
برنج هاشمی از محصولات مرغوب مزارع برنج، در شمال کشور بوده و به عنوان یکی از چندین گونه برنج پرمصرف و پرطرفدار نزد ایرانیان شناخته می شود.
برنجی که حاصل زحمات یک کشاورز نابغه ایرانی، در سالیان نه چندان دور، بوده و نام آن نیز برگرفته از نام این کشاورز خوش‌ذوق، یعنی آقای هاشمی، می‌باشد.
کشت و تولید برنج هاشمی در اکثر نقاط شمالی کشور ایران، شامل استان‌های مازندران، گیلان و گلستان رایج بوده است.
اما با توجه به اینکه استان گیلان مبداء پیدایش برنج هاشمی بوده، محصولاتی که در این استان کشت می‌شوند کیفیت نسبتا بالاتری در مقایسه با سایر استان‌ها دارند.
در طول زمان، استقبال مصرف‌کنندگان از این برنج، سبب کاهش علاقه‌مندی کشاورزان به کشت برخی از گونه‌های دیگر مانند برنج خزر و بینام گردیده است.
ویژگی های برنج هاشمی
برنج‌های محلی در مقایسه با برنج‌های اصلاح نژاد شده و پرمحصول، مقاومت کمتری نسبت به انواع بیماری‌ها و آفات رایج در شالیزارها، مانند کرم ساقه‌خوار دارند و همین امر سبب شده تا استفاده از سموم، در زمان کشت این نوع از برنج‌ها، امری ضروری تلقی گردد.
اما نکته حائز اهمیت در خصوص برنج هاشمی این است که نسبت به بیماری‌ها و آفات تا حدودی مقاوم‌تر بوده و در نتیجه نیاز کمتری به استفاده از سموم در طول دوره کشت دارد.
خصوصیات ظاهری برنج هاشمی
دانه‌های این نوع برنج کشیده و تا حدودی چاق‌تر از سایر گونه‌ها هستند. رنگ دانه‌ها سفید و اندکی مایل به کرم است. از لحاظ عطر برنج نیز، بسیار خوش‌عطر و با کیفیت است.
پس از پخت، دانه‌های برنج به خوبی قد کشیده و کاملا از هم جدا می‌شوند. ویژگی دیگر این برنج، حفظ نرمی، ظاهر مناسب و کیفیت مطلوب تا مدت زمان زیادی پس از پخت است.
کاشت برنج
برنج هاشمی باید در زمین‌هایی که غنی از مواد مغذی هستند کشت شوند و اگر در انتخاب زمین دقت نشود و شرایط تغذیه مناسب برای آن فراهم نگردد، در نهایت سبب خم شدن و افتادن ساقه‌ها روی زمین می‌شود، که این امر برداشت محصول توسط کشاورزان را با مشکلات زیادی رو به رو خواهد نمود.
این برنج با توجه به زمان رسیدن گونه‌های مختلف آن، به دو دسته سرد و گرم تقسیم می‌شوند. گونه سرد با توجه به دیررس‌تر بودن (حدود ۱۰ روز دیرتر) نسبت به گونه گرم، دارای کیفیت بالاتری می‌باشد.
چرا برنج هاشمی بخریم؟
مصرف کنندگان ایرانی همواره به دنبال تهیه برنج‌های خوش‌عطر و خوش طعمی هستند که مراسم و مهمانی‌های آنها را رنگ و بوی ویژه‌ای ببخشد. برنج اعلاء هاشمی بی‌شک انتخابی مناسب و منطبق بر ذائقه ایرانی خواهد بود.
برنجی که به واسطه استفاده کمتر از سموم در زمان کشت، محصول سالم‌تری می‌دهد و در کنار این ویژگی، خوش‌پخت بودن نیز، آن را از سایر رقبا متمایز می‌نماید.
میزان پروتئین در دانه‌های برنج هاشمی، درصد و نسبت قد کشیدن دانه‌ها، درصد آمیلوز و متوسط قوام ژل در این برنج بسیار مناسب می‌باشد.
همچنین این نوع برنج نیروبخش، فاقد کلسترول و دارای خواص گوارشی خوبی است. مجموع این ویژگی‌ها نشان می دهد که چرا باید مصرف‌کنندگان برنج هاشمی را به عنوان گزینه‌ای قابل قبول برای سفره‌های خود انتخاب نمایند.
